کلید محافظ جان یکی از تجهیزاتی است که شباهت بسیار زیادی با کلید مینیاتوری دارد و کاربرد اصلی آن در تابلو برق و جعبه برق‌های خانگی در کنار کلیدهای مینیاتوری است. قرار داشتن یک رله الکترونیکی برای حفاظت نسبت به نشتی جریان در کنار مدارهای الکترونیکی و کلید مینیاتوری ساختار کلید محافظ جان را تشکیل می‌دهند. اما در ادامه برای اینکه با انواع کلید محافظ جان و نحوه عملکرد آن آشنا شوید، می‌خواهیم به معرفی کامل این کلید بپردازیم پس با ما همراه باشید.

کلید محافظ جان چیست

کلید محافظ جان یا RCD وسیله‌ای است که از جان افراد نسبت به آتش سوزی، برق گرفتگی و اتفاقات این‌چنینی محافظت می‌کند. استفاده از کلید محافظ جان طبق تمامی استانداردهای نظام مهندسی ساختمان ضروری است و باید در هر مکانی از این کلیدها استفاده شود. برای همین است که تمامی کارگاه‌ها، اداره‌ها و ساختمان‌های صنعتی، مسکونی و... باید مجهز به این کلید باشند. کلید محافظ جان نسبت به کلید مینیاتوری ۱ و ۲ پارامتر اضافه‌تر در حفاظت از شبکه دارد. همین مسئله باعث شده تا قیمت این دو کلید با یکدیگر تفاوت‌هایی داشته باشد. این مدل از کلیدها بر اساس میزان جریان، نوع کاربری، تعداد فازها و میزان جریان نشتی در دسته بندی‌های مختلفی قرار دارند.

نحوه عملکرد کلید محافظ جان

اما در این قسمت بهتر است با نحوه عملکرد کلید محافظ جان آشنا شوید. این کلید از مقایسه بین جریان رفت و جریان برگشت برای انجام عملیات حفاظت استفاده می‌کند. به این صورت که اگر بین جریان رفت و برگشت اختلاف دیده شود کلید محافظ جان عمل قطع را انجام می‌دهد. در حالت عادی، مقدار جریان رفت با جریان برگشت برابر است. اما ایجاد اختلاف بین این جریان می‌تواند به دلیل وجود اتصال بین هر کدام از سیم‌های فاز و یا اتصالات قسمتی از مدار دستگاه با بدنه باشد که در صورتی نشتی ممکن است این جریان به هم بخورد. اگر این نشتی به موقع و به درستی شناسایی نشود احتمال به وجود آمدن حوادثی مانند برق گرفتگی بسیار بالا می‌رود. اما این در حالی است که با شناسایی به موقع این مشکل و رفع آن به وسیله این کلید در مدت زمان بسیار کمی برق قطع می‌شود و دیگر اتفاقات بدی رخ نخواهد داد.

انواع کلید محافظ جان

هنگام خرید این مدل از کلیدها باید نکته‌های زیادی را در نظر داشته باشید. اما به هر حال کلید محافظ جان انواع مختلفی دارد که باید بر اساس نیاز خود در هنگام خرید یکی از آن‌ها را انتخاب کنید. برای آشنایی هر چه بیشتر شما با انواع کلید محافظ جان در ادامه این کلیدها را بر اساس معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌ایم.

تقسیم‌بندی بر اساس تعداد فاز

کلید محافظ جان به طور کلی در بازار در دو دسته ۲ پل و ۴ پل قرار داده می‌شود. مدل ۲پل کلید محافظ جان یک فاز و یک نول دارد. اما مدل ۴ پل دارای سه فاز و یک نول است. محدوده ولتاژ تولیدی این کلیدها ۲۲۰ ولت برای مدل ۲ پل و برای مدل ۴ پل حدود ۴۴۰ ولت است.

تقسیم‌بندی بر اساس جریان

نوع ۲ پل کلید محافظ جان در بازار در رنج جریانی ۱۰، ۱۶، ۲۵، ۳۲، ۴۰ و ۶۳ عرضه می‌شود و نوع ۴ پل این کلید نیز در رنج‌های جریانی ۲۵، ۳۲، ۴۰ و۶۳ ارائه می‌شوند.

تقسیم‌بندی بر اساس میزان جریان نشتی

بدون شک قدرت قطع یکی از مهم‌ترین موارد در این کلیدها هستند. به طوری که هر چقدر مقدار آن پایین‌تر باشد، حساسیت کلید بالاتر می‌رود. کلیدهای محافظ جان که در بازار وجود دارند دو میزان نشتی ۳۰ و ۳۰۰ میلی‌آمپر را شامل می‌شوند. اکثر مشتریان و صنعتگران از جریان نشتی ۳۰ میلی‌آمپر آن استفاده می‌کنند.

تقسیم‌بندی بر اساس نوع کاربری

این کلیدها با نامResidual Circuit Device (RCD)  در دنیا شناخته می‌شوند. اما با توجه به نوع مصرف کننده، مکان مورد استفاده و همچنین میزان حساسیت مورد نیاز این کلیدها، کلید محافظ جان به دو نوع RCCB و RCBO تقسیم می‌شوند.

کلید محافظ جان RCCB

کلید Residual Current Circuit Breaker با نام کوتاه شده RCCB شناخته می‌شود. این کلید در واقع یکی از مشهورترین مدل‌های کلید محافظ جان است. این مدل از کلیدها تنها محافظت در برابر جریان نشتی را بر دوش دارند.

کلید محافظ جان RCBO

کلیدهای Residual Current Circuit Breaker With Over Protection با نام کوتاه شده RCBO شناخته می‌شوند. این کلیدها علاوه بر اینکه می‌توانند نسبت به جریان نشتی واکنش نشان دهند می‌توانند در برابر جریان اضافه بار نیز حفاظت را بر عهده بگیرند. این مدل از کلیدها بیشتر در محیط‌های صنعتی کاربرد دارند و استفاده از آن‌ها به خصوص در اروپا بسیار مشاهده می‌شود. در کشور ایران این مدل از کلیدها بیشتر با نام کلید محافظ جان ترکیبی نزد عموم مردم شناخته شده هستند.

طریقه نصب کلید محافظ جان

به‌ طور معمول محل نصب کلید محافظ جان پیش از تمامی کلیدهای مینیاتوری در جعبه تقسیم آن‌ها است و تمام کلیدهای مینیاتوری، ورودی خود را از خروجی این کلید دریافت می‌کنند. علاوه بر همه این‌ها، ورودی کلید محافظ جان از محل خروجی کلید مینیاتوری در زیر کنتور برق است. سیم نول به داخل کلید محافظ جان وارد شده و از خروجی کلید برای مصرف کنندگان استفاده می‌شود.

چند نکته مهم درباره کلیدهای محافظ جان

چند نکته مهم درباره کلیدهای محافظ جان وجود دارد که قبل از خرید آن‌ها بهتر است به این نکات توجه داشته باشید:

·         کلیدهای محافظ جان در حال حاضر با قدرت قطع اتصال کوتاه ۶ کیلو آمپر و ۱۰ کیلو آمپر با دمای کاری منفی ۳۵ تا مثبت ۷۰ درجه سلسیوس در بازار موجود هستند.

·         کلیدهای RCCB حفاظت اتصال کوتاه و اضافه بار ندارند. به همین دلیل است که قبل از استفاده از این کلیدها در مدار از کلیدهای مینیاتوری استفاده می‌شود.

·         کلیدهای محافظ جان به طور معمول در آمپرهای ۶ تا ۱۰۰ آمپر تولید می‌شوند.

·         در واحدهای ساختمانی و مسکونی از کلیدهای محافظ جان دو پل بیشتر استفاده می‌شود. این در حالی است که در واحدهای صنعتی یا کاربری‌های سه فاز بیشتر از کلیدهای محافظ جان چهار پل استفاده می‌شود.

·         مقدار حساسیت و یا جریان قطع خودکار کلیدهای محافظ جان از ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلی آمپر و مدت زمان قطع حداکثر ۱۵۰ میلی‌ثانیه است.

مشخصات و علائم ظاهری روی کلید محافظ جان

برای آشنایی بیشتر با مشخصات و علائم ظاهری که بر روی کلید محافظ جان قرار دارد، چند مورد از مهم‌ترین علائم مشخصات آن را در ادامه آورده‌ایم:

·         ترمینال‌ها با شماره‌های فرد (ترمینال‌های بالای کلید): نشان دهنده ورودی کلید

·         ترمینال‌ها با شماره‌های زوج (ترمینال‌های پایین کلید): نشان دهنده خروجی کلید

·         In: جریان نامی مدار

·         Ixn: جریان حساسیت به نشت محافظ جان

·         Un: ولتاژ نامی مدار

·         دکمهTest : برای بررسی عملکرد کلید محافظ جان به کار می‌رود

·         علامت 1 ↔ 0: علامت ۱ نشان دهنده متصل بودن کلید و علامت ۰ نشان دهنده قطع بودن کلید است.

·         ترمینال N: به طور معمول ترمینال مخصوص نول را با این حرف بر روی کلید محافظ جان علامت‌گذاری می‌کنند.

·         نشانگر: بر روی برخی از این کلمه‌ها یک نشانگر قرار دارد که نشان دهنده روشن و خاموش بودن کلید است.

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که به طور معمول نقشه فنی این کلیدها به صورت شماتیک و بر روی آن‌ها کشیده شده است.

کاربرد و مزایای کلید محافظ جان

همان‌طور که گفته شد، یکی از مزیت‌های بسیار اصلی این کلیدها حفاظت از جان انسان‌ها در برابر وقوع حوادث جبران ناپذیر است. اما مزیت‌های این کلید به همین‌جا محدود نمی‌شود. بلکه آن‌قدر مزیت‌های زیادی دارد که باعث شده این تجهیزات در هر مکانی مشاهده شود. از جمله مزایای کلید محافظ جان عبارت‌اند از:

·         حفاظت از جان انسان در برابر خطر برق گرفتگی ناشی از هر نوع جریان نشتی و یا خطای زمین

·         حفاظت در برابر نوسانات برق

·         قطع خودکار مدار، هنگامی که جریانی بیش از مقدار تعریف شده در مدار وجود داشته باشد.

·         این کلیدها امکان اتصال ترمینال دوگانه برای شینه و کابل را فراهم می‌کنند.

تفاوت کلید حرارتی با کلید محافظ جان

اما سوالی که ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد این است که تفاوت کلید حرارتی و کلید محافظ جان چیست؟ کلید‌های حرارتی بسیار شبیه به کلید محافظ جان هستند و عملکرد تقریبا مشابهی با یکدیگر دارند و کار آن‌ها حفاظت در برابر بالا و پایین شدن و مشکلات جریان است. اما با این حال در مجموع تفاوت‌هایی بین کلید حرارتی و کلید محافظ جان وجود دارد. به طور مثال کلید محافظ جان مدار فرمان را به وسیله پیج های ۹۵ و۹۶ قطع می‌کند. این در حالی است که کلید حرارتی سه فاز می‌تواند مدار قدرت را به طور مستقیم قطع کند و باعث قطع کردن موتور می‌شود.

سخن پایانی

از آنجایی که کلید محافظ جان یکی از ابزارهای بسیار مهم در مکان‌های مختلف است که می‌تواند از به وجود آمدن خطراتی مانند آتش سوزی و برق گرفتگی محافظت کند؛ بنابراین آشنایی با آن اهمیت زیادی دارد. به همین جهت در این مقاله درباره کلید محافظ جان، کاربرد و انواع مختلف آن صحبت کردیم. برای خرید این کلید ابتدا تعداد فاز خود را مشخص کنید، سپس مقداره ولتاژ را مشخص کنید. پس از آن میزان محدوده جریان و مقدار جریان نشتی را حتما در نظر داشته باشید. زیرا این نکات باعث می‌شود تا هنگام خرید این کلید دچار سردرگمی نشوید. اگر می‌خواهید کلید محافظ جان را با بهترین کیفیت و قیمت مقرون به صرفه خریداری کنید پیشنهاد ما فروشگاه اسمارت شو است. با مراجعه به این فروشگاه می‌توانید بسته به نیاز و کاربری خود این کلید را خریداری کنید.